Aleyna Sevim / İSTANBUL – Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre 2023 yılında büyükbaş hayvan sayısı bir önceki yıla göre yüzde 5,6 azalarak 17 milyon 24 bin baş oldu. Küçükbaş hayvan sayısı bir önceki yıla göre yüzde 2,2 azalarak 56 milyon 266 bin baş oldu. Aynı dönemde ticari süt işletmeleri tarafından toplanan inek sütü miktarı ise yüzde 4,7 arttı. Bu ters orantı, sütte tağşişi akıllara getirse de Milliyet’e değerlendirmelerde bulunan uzmanlar, bu tabloyu süt verimi yüksek ırklara dönüş ve yetiştircilerin bilinçlenmesiyle açıklıyor.
Irk ve beslenme
Süt teknolojisi uzmanı Prof. Dr. Celalettin Koçak, Türkiye’deki süt üretiminin büyük bir kısmının inek sütüyle olduğuna vurgu yaparak şunları söyledi: “Mevcut popülasyondaki verimli ırkların sayısı arttıkça üreten hayvan sayısı düşmesine karşın ürün yüksek çıkabilir. Bu tamamen hayvan kompozisyonundaki verim artışı yüksek ırkların öne çıkmasından dolayıdır. Birim başına verimin artması iyi bir durumdur. Hayvanın beslenmesi de önemli. Hayvanın verdiği süte göre besleme yapılır. Öte yandan istatistiklerimiz güvenilir olmayabilir çünkü süt sektöründe yüzde 50’lik bir kayıt dışılık mevcut. Kayda girmemesinin nedeni yasal olmayan üretim. Pazardakilerin kodekse göre üretimi mümkün değil. Köylülerin yaptığı peynirler pazarlarda satılıyor. Bunlar kayda girmiyor. Sanayinin en büyük derdi bunlarla uğraşmak. Ne denetim görüyor ne vergi veriyor. Taklit ve tağşişler de burada ortaya çıkıyor.”
40 litreye kadar mümkün
Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Ayhan Filazi de şunları kaydetti: “Yetiştirici, hayvan ıslahının farkına vardı ve artık elindeki yerli verimsiz inekleri kültür ırkına doğru yavaş yavaş geliştirmeye başladı. Normal şartlarda bizim köylünün elindeki yerli hayvan ırkları 7 ila 10 litre süt veriyor. Bunun 20’nin üzerine çıkarılması lazım. Birçok ülke günde 30-40 litre süt alabiliyor. Türkiye’de de yıllardan beri suni tohumlama uygulanıyor. Böylece yerli ırklar ıslah ediliyor, verimlilik artırılıyor. Tabii ki biz hayvan sayısının da artmasını isteriz o ayrı bir mesele. O da önemli çünkü aynı zamanda et de lazım. Bir süt ineği demek yılda en az bir buzağı demektir. Süt ile et birbirine bu şekilde bağlıdır.”
İstatistikler ne diyor?
– Koyun varlığı son bir yılda 2 milyon 627 bin 418 azalarak, 42 milyon 60 bin 470’e geriledi.
– Keçi sayısı son bir yılda 1 milyon 274 bin 922 azalarak 10 milyon 302 bin 940’a düştü.
– Sığır varlık sayısı son bir yılda 16 milyon 851 bin 791’den 16 milyon 583 bin 5’e geriledi.
– 2022 yılındaki 171 bin 835 olan manda sayısı 2023 yılında 161 bin 749’a düştü.
– Ticari süt işletmelerin topladığı inek sütü miktarının 2024 Ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4,7 arttı. Kasım 2023’te de 810 bin 149 ton olan ticari süt işletmelerince toplanan inek sütü miktarı, Aralık 2023’te yüzde 7,9 artarak 874 bin 193 ton oldu. Söz konusu miktar, geçen yıl genelinde 2022’ye kıyasla yüzde 4,8 artışla 10 milyon 218 bin 997 ton olarak kayıtlara geçti. Kaynak: TÜİK
Avrupa’da da ters orantı
Türkiye’de olduğu gibi dünyada da süt yetiştiriciliğinde hayvan sayısı yıldan yıla azalırken, süt üretimi artıyor. Örneğin Hollanda’da 3.8 milyon büyükbaş hayvan bulunuyor. Bu hayvanların 1.6 milyonu süt yetiştiriciliğinde kullanılıyor. Hollanda istatistik verilerine göre 1910 yılında bir inek yılda 2.500 litre süt verirken 1934-1938 yılları arasında bu rakam 3.400 litreye çıkıyor. Günümüzde ise Hollandalı üreticiler bir inekten ortalama 8.900 litre süt alıyor.
Modern yöntemlerle birim başına ürün artıyor
– Türkiye’nin süt verimliliğinde artış kaydetmesi, gözleri, Anadolu ile özdeşleşmiş iki önemli ürüne, zeytin ve buğdaya çevirdi. İstatistiklere göre her iki üründe de Türkiye’nin verimliliği dünya ortalaması düzeyinde bulunurken gelişmiş ülkelerin gerisinde yer alıyor. 2022 verilerine göre, Türkiye’de 194.5 milyon zeytin ağacı var. Bu üründe verimlilik, hektar başına 20 bin 432 kilogram olan dünya ortalamasına paralel. Oysa bu rakam, Yunanistan’da 28 bin 216 kilogramı, İspanya’da 27 bin 83 kilogramı, İtalya’da 22 bin 458 kilogramı buluyor.
Keza buğdayda da dekar başına verimlilik 2022’de dünya ortalamasında 302 kilogram olarak hesaplanırken Türkiye’de 298 kilogram oldu. Bu üründe dekar başına verimlilikte Almanya 780 kilogramla, Fransa 744 kilogramla, AB ortalaması 541 kilogramla, Çin 474 kilogramla dikkat çekiyor. Uzmanlar üretimde modern yöntemlerin benimsenmesiyle verimliliği yükseltmenin mümkün olduğunu, böylece hem tüketicilerin ürüne erişiminin kolaylaşacağını hem de çiftçinin kazancının artacağını belirtiyor.
